Kolonisatie/Colonisation
Een paar jaar geleden zag ik Elon Musk op tv. Hij sprak een immense menigte volgelingen toe, en gaf hen wat ze wilden: hij wilde zich niet met God vergelijken, maar vond zelf wel dat hij heel dicht in de buurt kwam.
Silicon Valley was hem te klein geworden en bovendien niet langer efficiënt. Hij had daarom een spelbord voor een nieuwe wereldorde bedacht: grote ondernemingen en kansrijke startups, of liever: alles wat geld kan verdienen vestigt zich op kunstmatige eilanden ergens in de oceaan, geheel autonoom en soeverein, buiten de territoriale wateren. Ze kopen hun openbaar gezag en -bestuur in bij wat zij zien als het best presterende, minst bemoeizuchtige en in prijs best concurrerende land, en ver weg van welke fiscus dan ook.
Er waren heuse plaatjes bij te zien, artist impressions van een soort overmaatse booreilanden, met daarop een volkomen dicht gebouwd Manhattan. Geen natuur te zien, geen fantasie. In mijn ogen torenhoge, compacte, dichtgegroeide steden, één grote onderdrukte explosie, zelfsturende chaos.
Volgens mij was het in VPRO’s Tegenlicht. Ik heb de documentaire nog niet terug kunnen vinden, bovenstaande is een impressie, het nabeeld dat meteen na de uitzending op mijn netvlies stond. Wat me het scherpst is bijgebleven is de overrompelend zelfingenomen Republikeinse arrogantie dat alleen de allerrijksten weten hoe het moet. Als beeld bleven vooral die kunstmatige eilanden kleven. Als gevoel blijft nog steeds mijn paniek, omdat ze het menen.
En omdat ze het kunnen, Elon Musk en al die andere dictators van de economie, die hun macht en willekeur wegplamuren achter de tucht van de markt en willekeurige charitas. Het zijn de nieuwe kolonialen. Ze hebben het geld, en de strategische posities, en zijn al druk bezig de hele wereld te kolonialiseren. Elon Musk controleert de wereld, Oekraïne in het bijzonder, al vanuit de ruimte. Straks heeft hij daar zijn hoofdvestiging, en komen de groene mannetjes niet meer van Poetin, maar eindelijk echt van Mars.
Sinds 2011 werk ik in mijn atelier veelvuldig met speelgoed, als thema en als materiaal. Vooral Playmobil, en vooral uit irritatie. Ooit begon het met sobere, eenvoudige poppetjes, waar je als kind je fantasie op kon loslaten. Nu worden kinderen – en hun ouders en grootouders – in een conservatief sociaal keurslijf gedwongen, om gehoorzaam te kopen en te spelen, liefst in competitie met klasgenoten en buurtkinderen, alles keurig volgens de afbeeldingen in het boekje.
Het gemak waarmee ik twee kuub van dit zeer milieubelastende plastic bij de kringloop heb kunnen verzamelen, wijst op een hoge omloopsnelheid: snel kopen, en even makkelijk weer wegdoen. Een overbodige, opgeblazen productie, waarbij de consument ook nog eens een tweede set wordt opgedrongen om ingepakt te bewaren, als collectors-items voor later. Het nepnarratief van de markteconomie is meewerken aan verduurzaming, maar de plasticsoep met plastic balletjes wordt dikker en dikker.
De eilanden van Elon Musk bleven mij namelijk verontrusten, en ook de connotatie van massale, gewelddadige kolonisatie bleef. Het beeld dat zich tijdens die TV-uitzending vormde, werd in de jaren daarop voortdurend bevestigd. Zoals recent nog de presentatie van Musk’s Tesla e-truck, een hoekig gevaarte met kogelvrije ruiten, een Trumpiaanse verschijning, koren op de molen van de National Rifle Association.
Uit al die impressies, met bijbehorende onrust en ongemak, ontstonden uiteindelijk de eilanden van “Colonisation”: ogenschijnlijk totale chaos, maar in feite minutieus gestuurd vanuit mijn onderbewustzijn, waar de naïviteit van de Summer of Love nog steeds sluimert. Alles wat zich op deze plastic eilanden vormt, wordt meteen weer onder de voet gelopen door een zielloze en homogene massa, die in een razend tempo collectief de plastic berg wordt opgejaagd.
In één opzicht moet ik mijzelf relativeren: als homo ludens vermaak ik me fantastisch bij het maken van dit werk!
Apeldoorn, december 2023
Pier Pennings